Βüyük Doğanca (Mega Dukato) köyü Gümülcine’nin Güneyinde, Maronya yolu üzerinde ve Gümülcine’ye yaklaşık 8 kilometre uzaklıktadır. Rivayetlere göre köyün bugünkü yerleşim yeri üçüncüsüdür. Köy halkı daha önce su taşkınlıkları ve salgın hastalıklar nedeniyle yer değiştirmek zorunda kalmıştır.
Köyün kuruluşu Osmanlı İmparatorluğu dönemlerine dayanmaktadır.Gümülcine ve çevresinde fetihlerde yararlılık gösteren ”Akıncı Türkleri’ne” mülk olarak verilen yerlerden biridir Büyük Doğanca Köyü.Köy ismi ;köye adını veren kişi, yani ”Büyük Doğan” adında bir Müslüman Akıncı Türkü tarafından Kurulmuş olup, köy ahaliside o zamanlarda ”Tanrıdağ Yörük Türkleri”,”Karagöz Yörük Türkleri”nin iskanına açılmış olup bugünlere kadar gelmiştir .Büyük Doğanca köyünden Osmanlı İmparatorluğunun bir çok savaşlarına(Yemen Savaşı,Balkan Savaşları) katılan delikanlılar yetişmiş hatta Türkiye’mizin kurtuluş savaşına katılanlarda olmuştur. Bu nedenle bir çok aileler erkeksiz ,bir çok cocuklarda babasız kalmış ve haliyle köyümüz Balkanlardan bir çok göç ve muhacır almıştır.
Büyük Doğancadaki Camii ve Mescid’nin baktığımızda ,kuruluşu çok eskilere dayanmakta ismi ” Doğancı-yı Kebir – Büyük Doğanca Kerimüddin Ağa Camii” olarak ”Rodop iline bağlı köylerdeki cami ve mescitler Ev. K.K.’de (Evkaf
Genel Müdürlüğü Kuyud-u Kadime) ismi bu şekilde geçmektedir..Köyümüzün bir Türk Köyü oluşuda Camii etrafındaki mezarlıktan bellidir,çünkü Camii etrafındaki mezarlıklar sadece Türklere özgü bir yapı şeklidir.
(Küçük Doğanca daki ise, Doağancı-yı Sagir – Küçük Doğanca Camii (Ev.K.K.’de sonradan cami yapıldığı yazılı). Cami avlusunda bulunan mezarlığın içerisindeki mezar taşlarına baktığımızda 1500 ‘lü yıllar ve öncesine ait bir sürü Müslüman Türk mezarları görmekteyiz…
Bu günlere gelindiğinde ise,Lozan Antlaşması ile Yunanistan toprakları içersinde kalan Batı Trakya,Yunanistan egemenliği altında’da pek iyi günler görmeyip ,Büyük Doğanca köy ahalisinden İkinci Dünya Savaşı ve Andart savaşı dedikleri Yunanistan iç savaşınada askerler yolladığı şehitler verdiği görülmekte.
Köyde iki mezarlık, bir ilkokul ve bir cami bulunmaktadır. Okulun 26 dönüm, caminin ise 36 dönüm tarlası bulunmakta, bu yerler müzayede sonucunda ilgilenen kişilere kiralanmaktadır.Tarımla geçinen köy halkının en önemli tarımsal ürünleri; pamuk, bamya ve buğdaydır. Ayrıca küçük çapta bir çok işletme bulunmaktadır. Oto tamirhanesi, demirciler, marketler, nalburiye, benzinci gibi işletmeler önemli bir gelir kaynağı oluşturmaktadır. Bunun yanında hemen hemen her aileye gelen emekli maaşları da köy halkının geçimine yardımcı olmaktadır.
450 kişi olan köyün nüfusu, yaz aylarında yurt dışından gelen gurbetçilerle birlikte 550 kişiye ulaşmaktadır. Fakat her köyde olduğu gibi genç sayısı bu köyde de her geçen gün azalmaktadır. Gençlerin çiftçilikle ilgisi yok denecek kadar azdır.
Köyün su sorunu son zamanlarda çok büyük bir problem oluşturmaktadır. Sık sık kesilen sular köy halkını zor durumda bırakmakta, özellikle yaz aylarında suyun olmaması bir çok sorunu da beraberinde getirmektedir.
Ulaşım genelde her ailede bulunan özel arabalarla gerçekleşmektedir. Halk otobüsleri de sık aralıklarla köyden geçtiğinden, Gümülcine’de eğitim gören öğrenciler bu toplu taşıma araçlarını kullanmaktadır. Sağlık hizmeti köye yapılan kültür merkezinde, köye gelen doktorlar tarafından verilmektedir. Belirli aralıklarda köye gelen doktorlar, burada hastalarla ilgilenmektedir.
Köyde bir kültür merkezi olmasına rağmen sosyal etkinlikler ne yazık ki yok denecek kadar azdır. Bu gerçekten önemli bir konudur ve ilgili kişiler bu konu üzerine düşünmelidir. Üniversite mezunlarının sayısının hayli yüksek olduğu Büyük Doğanca köyünde; avukat, doktor ve öğretmen bulunmaktadır. Büyük Doğanca köyü; Batı Trakya’nın önde gelen köylerinden olup milletvekilliği, vali yardımcılığı, belediye meclis başkanlığı gibi makamlarda görev yapmış kişiler yetiştirmiştir.
Büyük Doğanca’da güzel bir futbol sahası olmasına rağmen köyde futbol takımı hem ekonomik, hem de futbolla ilgilenen kişilerin az olmasından dolayı faaliyetlerini durdurmuştur. Köy gençliği bir biriyle birlik içerisindedir ve bunu her zaman korumuştur. Köyün gençleri tarafından her yıl köy meydanında geleneksel köy eğlencesi düzenlenmektedir.
Kaynaklar:Batı Trakya Manevi Tarihi(A.Mehmet DeliBalta),Öğretmenin Sesi Dergisi,Osmanlı Arşivleri Evkaf Genel Müdürlüğü Kuyud-u Kadime. Araştırıp Derleme:Deniz MEHMET,Tamer ŞİRANECİ
